درباره شهرستان سراب
- تاریخ و زمان ارسال: 3 آبان 1397
- بازدید : 1,878 views
- نویسنده: modir
مشخصات جغرافیایی
سراب در ۴۷ درجه و ۳۴ دقیقه طول و ۳۷ درجه و ۵۷ دقیقه عرض جغرافیایی و در ارتفاع ۱۶۸۰ متری از سطح دریا قرار گرفته است. این شهرستان در غرب استان آذربایجان شرقی واقع است و از شمال با مشگین شهر در استان اردبیل، از جنوب با میانه و هشترود، از شرق با استان اردبیل و از غرب با بستان آباد همجوار است. رود آجی چای از ۴ کیلومتری جنوب و رود پیسلر چای از یک کیلومتری مشرق، و هند رود چای از میان شهر عبور می کند. آب و هوای سراب نسبتا سرد و خشک می باشد.( سراب در مسیر اصلی بستان آباد – اردبیل قرار دارد و از این طریق در ۷۳ کیلومتری شهر بستان آباد و ۱۳۴ کیلومتری شهر تبریز ودر ۸۵ کیلومتری شهر اردبیل قرار گرفته است.
وجه تسمیه و پیشینه تاریخی
سراب چون در کنار سراورود ساخته شده آن را سراو یا سراب نام نهاده اند. منطقه سراب از جمله مناطقی است که از دیرباز مسکونی بوده است. وجود کتیبه اورارتویی، تپه های باستانی و معابد سنگی در حومه این شهر نشان گر قدمت تاریخی منطقه است. سراب در دوره امپراتوری اورارتویی از جمله مناطق دارای تمدن شهر نشینی بود. حتی پاره ای از محققین و باستان شناسان بر این باورند که قبور پراکنده در اطراف و اکناف شهر سراب، قدمتی بیش از سنگ نبشته های اورارتویی دارند. آثار به جای مانده از فتوحات حکمرانان اورارتویی قدمت تاریخی این منطقه را به سال های ۶۸۵-۷۳۰ ق. م می رساند.
مراکز تمدن عهد باستان، معمولا پس از ویرانی و انهدام در اثر حملات دشمنان، دوباره بازسازی نمی شد، اما شهر سراب بعد از شکست اورارتوها، در دوران حکمرانی پارت ها نیز از رونق کافی برخوردار شد و مورد توجه حکم رانان پارتی بود. وجود تپه های باستانی، تل ها و سفالینه های کشف شده در منطقه، شاهد این مدعا است. در منطقه سراب آثار متعددی از جمله معابد سنگی، قلاع و یک چهار طاقی متعلق به دوران تمدن ساسانی بر جای مانده که مبین اهمیت آن، در دوره ساسانی است.
در دوران بعد از حاکمیت اسلام در ایران و آذربایجان، شهر سراب هم چنان ارزش و اعتبار شهری خود را حفظ کرد و به لحاظ موقعیت ویژه جغرافیایی و حاصل خیزی خاک همیشه مورد توجه حکم رانان بود.
شهر سراب در دوران حکومت مغولان از مراکز عمده حکومتی آذربایجان بود. نوشته اند که سلطان احمد اکودار که اسلام آورده بود، از دست ارغون خان و سرداران مغول به اردوی مادر که در سراب مستقر بود، پناه برد و در آن جا دستگیر شد و به دستور ارغون به سال ۶۸۳ کشته شد. بعد از شکست سلطان احمد اکودار ارغون خان مغول، شورای مغولان را در گردنه سایین به سال ۶۸۳ تشکیل داد.
در زمان حکومت چوپانیان نیز سراب مورد توجه بود و حکومت آن با « جانی بیگ خان» از اولاد «جوجی خان» بود که در سال ۷۵۸ در این شهر کشته شد. در اوایل حکم رانی صفویه که شهرهای تبریز و اردبیل از شهرهای مهم به شمار می رفتند، سراب به دلیل نزدیکی به این دو شهر و موقعیت سوق الجیشی، از اهمیت ویژه ای برخوردار بود. شاه اسماعیل صفوی بعد از شکست در جنگ چالدران به سراب روی آورد. و در سال ۹۳۰ در این شهر درگذشت. جنگ شاه اسماعیل و خلیل پاشا در سراب روی داد و باعث ویرانی و خسارات جبران ناپذیری شد، ولی شاه عباس قوای عثمانی را در این شهر شکست داد.
به سال ۱۲۰۵ آغا محمد خان قاجار با صادق خان شقاقی در این منطقه جنگید و بعد از گریختن صادق خان از شهر، آغا محمد خان سراب را فتح کرد. صادق خان شقاقی درجنگ با فتح علی شاه نیز شکست خورده به سراب عقب نشینی کرد و بعد از اینکه جواهرات آغا محمد خان را به فتح علی شاه پس دارد، از طرف شاه قاجار بخشوده شد و به حکومت سراب منصوب شد. شهرستان سراب هم اکنون دربرگیرنده شهرها، بخش ها و روستاهای زیادی است و از مناطق آباد و سرسبز استان آذربایجان شرقی به شمار می رود.
کشاورزی و دام داری
عمده ترین محصولات کشاورزی سراب؛ گندم و جو، علوفه، بنشن، تره بار، توتون، سیب، گلابی، زردآلو و گردو تشکیل می دهد. محصولات کشاورزی این شهرستان بخش عمده ای از صادرات این ناحیه را تشکیل می دهد. پرورش زنبور عسل و دام داری از مشاغل اصلی اهالی است. منطقه ی سراب به علت قرار گرفتن درجلگه هموار و دارا بودن خاک های غنی و رسوبی و آب کافی یکی از مراکز عمده پرورش دام در آذربایجان محسوب می شود، به طوری که گاوهای نژاد سراب معروفیت خاصی دارد. پرورش دام در این شهرستان شامل گاو شیری، گوساله پرواری، گاو میشی، گوسفند، بز و میش می شود. پرورش طیور درحد خودکفایی و شامل مرغ گوشتی، تخمی و مرغ بومی است. علاوه بر آن پرورش ماهی(قزل آلا، کپور و سفید) نیز در این شهرستان انجام می شود. پرورش زنبور عسل در شهرستان سراب به دو صورت بومی و مدرن انجام گرفته از جایگاه خوبی برخوردار است.
نقاط تاریخی ودیدنی:
۱ـ سنگ نبشته اورارتی
در نزدیکی روستای قیرخ قیزلار در شمال شرق سراب واقع و به خط میخی بر روی صخره ای به طول ۵/۴ متر و عرض ۱۰/۲ متر و ارتفاع ۶/۲ قرار گرفته است. این سنگ نبشته به دوره اورارتو مربوط است.
متاسفانه قسمتی از این کتیبه از بین رفته و قابل خواندن نبست به همین دلیل تاکنون متن آن ترجمه نشده است. در قسمت شمالی این کتیبه قلعه ای است که این قلعه هم به اورارتوها مربوط است در سنگ نبشته نشتبان همانگونه که در اسناد و شواهد آمده است صحبت این است که آرگشیتی ۲۱ قلعه تسخیر کرد و در یک روز بیش از ۴۰ شهر را تصرف و بعد در محل قلعه های تسخیر شده قلعه ای نو برای خود ساخته است به نظر باستان شناسان این کتیبه به آرگشیتی مربوط است ولی متاسفانه محتوای کامل آن به دلیل آسیب دیدگی فراوان معلوم نگردیده است.
۲ـ سنگ افراشته های قیرخ قیزلار
تقریبان ۲۰۰ متر پائین تر از سنگ نوشته نشتبان در طرفین رودخانه سنگ افراشته هایی است که به قیرخ قیزلار یا چهلدختر معروف است اهالی اعتقاد بر این دارند که این سنگ افراشتهها چهل انسان بوده اند که بر اثر انحراف از حقیقت و راه خدا به غضب الهی دچار و مبدل به سنگ شده اند در حالی که تعداد سنگها بیش از چهل است و تا ۱۲۰ سنگ شمارش ده است. بعضی از سنگ افراشته ها همانگونه که گذاشته اند سالم و صاف مانده ولی برخی شکسته یا کج شده و یا از بین رفته اند در شرح این سنگ افراشته ها گفته شده:
سبلان در طول تاریخ حتی از زمانی که دین بودائی در ایران و کشورهای دیگر رواج پیدا کرده همچنانکه از نظر سوق الجیشی مورد استفاده قرار گرفت بزرگترین آتشکده ها و بزرگترین معبدها در اطراف سبلان برپا شده است.
در مورد سنگ افراشته های قیرخ قیزلار چند نظر مطرح شده است:
اول اینکه گفته اند: در گذشته هر سرداری که در جنگ غالب می آمد از این سنگها می افراشت.
نظر دوم اینست که هر سرداری یک سردار از دشمن را می کشت یکی از این سنگها را می افراشت ولی همچنانکه گفه شد ساوالان از نظر سوق الجیشی مهم بود و مورد استفاده ایرانیان قرار گرفته و بزرگترین آتشکده و معبدها در آنجا بر پا شده و نظر اصلی اینست که محل این سنگ افراشته ها معبد بزرگی بود در معبدها معمولاً انسانها را قربانی می کردند تا عظمت معبد را بنمابانند برای هر قربانی یک سنگ می افراشتند این نظر و یان عمل تا استقرار کامل دین اسلام در این کشور برقرار بود
۳ـ سنگ نبشته رازلیق
رازلیق تابع شهرستان سراب است و از شمال به کوه سبلان محدود می شود در این محل در بستر رودخانه پسلر سنگ نوشته ای وجود دارد که به سنگ نبشته رازلیق معروف است برای رسیدن به پای کتیبه ابتدا باید به رازلیق رفت از رازلیق باید راهی روستایه دیزهج سفیا شد سنگ نشوته در کنار این روستا (ضلع شمال غربی) در کوه زاغالان بر روی صخره ای مرتفع وقاع شده است.
کتبیه رازلیق ۱۱۰ سانتی مر طول و ۸۲ سانتی متر عرض دارد و در ۱۶ سطر به فرمان شاه اورارتویی آرگشیتی دوم پسر روسا نقل شده است. متن این سنگ نبشته که به زبان فارسی ترجمه شده به این شرح است.
۱ـ به حول و قوه خالدی ارگشیتی روسا همین گوید:
۲ـ من به سرزمین آرهو لشکر کشیدم.
۳ـ من سرزمین اولوشو و سرزمین برقو را تسخیر کردم.
۴ـ من تا کنار رودخانه مونا رسیدم و از آنجا برگشتم.
۵ـ من سرزمین گیر دو و گتوهایی و توایشیدو را تسخیر کردم.
۶ـ شهر روتومنی را من گرفتم.
۷ـ سرزمینهایی را که من تسخیر کردم تحت باج خود قرار دادم.
۸ـ این قلعه را به زور گرفتن و دوباره برقرار ساختم.
۴ـ مسجد جامع سراب
سراب مانند دیگر شهرهای آذربایجان دارای مسجد جامع تاریخی است که تاریخ بنای آن به قرن نهم هجری می رسد اما اخیراً در حفاریهای به عمل آمده که جهت تعمیرات انجام می گرفت معلوم گردید که مسجد فعلی بر روی یک مسجد بسیار قدیمی احداث گردیده که آثار آن دیده می شود.
این مسجد بدون مناره و گلدسته بوده از نظر ساختمانی عبارت است از یک شبستان بزرگ، یک حیاط کوچک، یک منبر و سه محراب . ۳۶ ستون اصلی و ۲۹ ستون کاذب و نیم ستون که طاقهای جناقی و گنبدهای مدور مسجد بر آنها نهاده شده است.
ردب وردی شرقی دارای کتیه ای مرمرین بوده است که با خط نسخ متداول دوره گورکانیان و ترکمانان آق قویونلو معاصر سلطنت ابوالنصر اوزون حسن آق قویونلو بوده و تاریخ آن به سال ۸۷۵ هجری قمری ثبت شده است. این کتیبه به همراه یک کتیبه دیگر که در حفاریها و خاکبرداری داخل مسجد در جریان مرمت و بازسازی مسجد پیدا شده بود فعلاً در سازمان میراث فرهنگی استان نگهداری می شود.
۵ـ تپه باستانی قلعه جوق
این تپه در ۵/۲ کیلومتری شمال سراب در کنار جاده رازلیق به سراب واقع است با توجه به وجود سنگ نبشته رازلیق رد ۱۰ کیلومتری این تپه است اهمیت تاریخی این تپه و ارزش نظامی آن در دوران اورارتویی مشخص می شود.
۶ـ چهار طاق ساسانی آغمیون
در ۱۲ کیلومتری شمال شرق سراب دارای گنبدی از قلوه سنگ با ملاط آهک به ارتفاع ۵/۱ متر بوده است ساختمان چهار طاق شباهت کامل به معماری دوره ساسانی داشته است در این چهار طاق قبری مشاهده شده است که روی سنگ آن تاریخ ۷۰۸ هـ .ق نوشته شده بود.
۷ـ مقبره مغولی اسفستان در ۶ کیلومتری شرق سراب
منسوب به دوره مغول است بنایی آجری و شامل چند اتاقن و یک راهرو است نصف سر در آن ریخته از طاق نمای درگاهی به طور پراکنده باقی مانده که تزئیناتی به صورت مقرنس کاری از آجر لعابی داشته است. تمامی حاشیه سر در و طاق نماها، قسمتی از مقرنس کاری و کاشیکاری و ترکیب کاشی و گچ و آجر را نشان می دهد.
۸ـ رباط سنگی شاه عباسی در گردنه صائین در راه سراب به اردبیل
۹ـ پلی بر روی رودخانه پشودر بخش ورودی شهر سراب
۱۰ـ بازار قدیمی سراب
مشخصات فرهنگی:
بررسی سنت ها، آداب و رسوم موجود در شهرستان به تفکیک بخشها
فرهنگ عامه مردم همانند سایر نقاط کشور منبعث و نشات گرفته از موارد زیر است.
۱ـ فرهنگ و تمدن ایران باستان.
۲ـ فرهنگ و تمدن اصیل اسلامی و مبارزات سرخ تشیع در طول تاریخ
۳ـ آداب و رسوم و سنن محلی
در بسیاری از موارد هر چند که جریان امر به ایران باستان مربوط باشد مردم رنگ و آمیزه دینی و اسلامی به آن داده اند. به عنوان مثال عید نوروز و یا مراسم چهارشنبه سوری که در چهارشنبه سوری به هنگام آتش بازی و بر افروختن آتش می گویند (او دامی بودامی یا نسین یزدین دامی) یعنی آن بام و این بام بسود بام یزید و یا در بعضی از فولکلورها از مبارزات مردم بر علیه ظلم و بیدادگری حکایت دارد مانند
(اوشیدیم آی اوشدیم
داغدان آلما داشدیم)
(آلمالاری آلدیلار
منه ظلوم سالدیلار)
(من ظلمنان بیزارام
درین قویی گازارام)
یعنی سرد شدم
آی سرد شدم
از کوه سیب آوردم
سیب ها را از من گرفتند
و در عوض ظلم به من روا داشتند.
من از ظلم بیزار هستم و برای مبارزه با ظلم برای ظالمان چاه عمیق می کنم یعنی برای مبارزه با ستمگر دست به هر کار سختی می زنم از دیگر مراسم کهن منطقه می توان به مراسمی که بعد از ختنه کردن پسر بچه ها در روستاها با نام (سنت تویی) برگزار می شود نام برد و بدین صورت است که میهمانانی به اتمام می رسد.رسم دیگری که در شب هفت تولد کودک برگزار می شود نامگذاری نوزاد می باشد که با گفتن اذان و اقامه توسط ریش سفید طایفه در دو گوش کودک و خواندن قرآن به گوش وی و سفارشه به کارهای نیک و تبعیت از اسلام و پیامبر و ائمه معصومین و گوش دادن به حرف پدر و ماد.
در شهرستان سراب مراسم بسیاری در ایام شادی و یا عزای مردم برگزار می گردید که بواسطه نفوذ فرهنگ دیگر نقاط بدست فراموشی سپرده شده است که این امر در مراسم ازدواج کاملا تاثیر داشته است.
بررسی وضعیت زبان و ادبیات موجود شهرستان (گویش محلی، شعر و ادب و ….)
گویش مردم منطقه تماماً آذری بوده و با یک لهجه مخصوص و منحصر به فرد تکلم می نمایند غیر از این زبان فارسی به عنوان زبان ملی وسیله ارتباطات روزمره مردم منطه می باشد.
شعر و ادب:
شاعران محلی اکثر شعرهای خود را به زبان محلی سروده اند و می سرایند از شاعتران معروف شهرستان می توان قاسم انوار که کلیات او معروف است نام برد از شاعران معروف منطقه می توان آقایان واقف سرابی، بی خرد، اظهری، فرقانی اسدی و ابوترابی ،شهرام شیدایی و صالح حسینی را نام برد که همواره در اعتلای فرهنگ اسلامی و قومی کوشش داشته اند .
مشخصات اقتصادی:
اقتصاد منطقه با توجه به موقعیت اقلیمی و جغرافیایی حول محور کشاروزی و دامداری می باشد به جهت داشتن آب و خاک مناسب و نیروی انسانی کافی اغلب اهالی منطقه در این بخش فعالیت دارند با توجه به اینکه اکثر مردم شهرتان در روستاها سکونت دارند لذا فعالیتهای کشاورزی و دامداری به عنوان شغل اصلی در منطقه مطرح بوده و هست از لحاظ دارا بودن صنعت شهرستان سراب از نقاط محروم استان و کشور می باشد به طوری که تنها یک واحد کارخانه نساجی در شهرستان و تعداد انگشت شمار صنایع کوچک و متوسط در شهرستان فعالیت می نمایند. آمار بیکاران بویژه بی کاران فصلی در شهرستان نشان می دهد که صنعت در منطقه کاملاً ضروری بوده و نیاز می باشد به علل متفاوت از دوران پیش از انقلاب و حتی بعد از انقلاب توجهی به صنعت منطقه صورت نگرفته است حتی در ایجاد صنایع تبدیلی با عنایت به انیکه شهرستان سراب در تولید بعضی از محصولات مانند سیب زمینی، شیر، حبوبات و غیره از جایگاه ویژه ای برخوردار می باشد. همچنین در بخش معدن تاکنون هیچ اقدام عملی صورت نگرفته است و تنها در یک مورد معدن نفلین سیانیت در این اواخر مطالعات انجام یافته است و روی این معدن در حال حاضر کار می شود خاصه اینکه اقتصاد شهرستان متکی به کشاورزی و دامداری می باشد.
بخش کشاورزی:
همچنانکه در سوال فوق اشاره گردید اقتصاد شهرستان متکی به کشاورزی و دامداری بوده و اغلب مردم از این راه ارتزاق می نمایند طوری که هر خانوار روستایی ۲ یا ۳ واحد دامی در خانه نگهداری می نماید کشاروزی به عنوان اصلی ترین فعالیت اقتصادی خانوارهای ساکن شهرستان به حساب می آید حدود ۷۰% جمعیت شهرستان از این راه ارتزاق می نمایند.
از کل وسعت شهرستان سراب یعنی ۳۵۶۰۰۰ هکتار میزان اراضی زیر کشت و آیش دیم و آبی به میزان ۱۱۶۶۸۶ هکتار می باشد ( کل اراضی دیم: ۵۸۱۱۴ هکتار و کل اراضی آبی: ۵۸۵۷۲ هکتار). ۱۲۵۳ هکتار محصولات باغی تولید می شود. (میزان تولیدات کشاورزی شهرستان طبق جدولهای شماره ۱ و ۲ می باشد).
مفاخر مذهبی و حوزوی شهرستان:
علامه امینی صاحب کتاب گرانسنگ الغدیر و فخر عالم شیعه اصالتی سرابی دارد.آیات عظام مسلم ملکوتی،محسن دوزدوزانی،یدالله دوزدوزانی،قدرت وجدانی فخر،محمد علی حقی ،محمد فیض،حسین ایوقی،علمایی از جمله مجتهدین به نام بودند که برخی از این علما اگرچه از دنیای ما رفته اند ولی آثار به جا مانده از انها چراغ راه جویندگان علوم مذهبی می باشد.حج الاسلام هادی ملکوتی،جواد محدثی و مهدی حقی نیز از محققین و اندیشمندان به نام حوزه علمیه قم می باشند.
مفاخر علمی و دانشگاهی
آقایان دکتر بهرام عین الهی،یوسف حسینی،صمد قضایی،ابوالفضل نبئی،ابوالفضل حسنی،هوشنگ فاخر،بهروز عین الهی , طاهر حبیب زاده , سعید حقیقت شعار و….از جمله مشاهیر علمی شهرستان می باشند.
مفاخر عرصه های اجتماعی
این شهر همچون دیگر شهرهای کشور به سهم خود نقش به سزایی در دفاع از آب و خاک و آئین ایفا کرد حضور داوطلبانه جوانان در جبهه های جنگ به خصوص رشادت های انها در گردان تخریب لشکر عاشورا زبانزد عام و خاص است.۴۲۵ شهید و بیش از ۵۰۰جانباز و ایثارگر نمونه های عینی مفاخر عرصه های اجتماعی می باشند ضمن اینکه بسیاری از سرابی های ساکن در دیگر شهرها نیز در جبهه های نبرد حاضر بودند که آمار دقیقی از انها در دست نیست.
برای مشاهده جاذبه های گردشگری شهرستان سراب روی تیترها کلیک کنید.
سراب و آثار تاریخی آن | موزه مردم شناسی عشایر آذربایجان شهرستان سراب – سری اول | موزه مردم شناسی عشایر آذربایجان شهرستان سراب – سری دوم | تپه باستانی قلعه جوق و مناظر زیبایی که از بالای تپه نمایان است | طبیعت زیبا و آبشار زیبای روستای اسلام آباد (کرده مهین ) | تصاویری از آبشار و طبیعت روستای کرد میهن سراب | طبیعت روستای اردها | طبیعت زیبای سد و روستای آبرس شهرستان سراب | طبیعت زیبای مسیر روستای رازلیق تا سراب بافت | شالقون و مناظر زیبای طبیعی به دیدنش می ارزد | طبیعت زیبای سد آبرس و روستای شیره جین | طبیعت روستای رازلیق به طرف کتیبه | طبیعت روستای جلده باخان سراب | طبیعت روستای ایلانجیق سراب | طبیعت روستای دامنجان سراب | طبیعت روستای سهزاب سراب | طبیعت روستای میره کوه ۱ | طبیعت روستای میراکوه ۲ | تک آغاج شهرستان سراب | دامنه های ریبای سبلان